سازهای موسیقی در دنیا به دلیل تاریخ و فرهنگ‌های مختلف، انواع مختلفی دارند. دو ساز معروف در موسیقی شرقی که تاریخچهٔ طولانی و جاودانه‌ای دارند، عود و بربط هستند. در این مقاله، به تفاوت‌های بین این دو ساز پرداخته خواهد شد.

ساختار و شکل ظاهری

عود:

عود یکی از انواع سازهای زهی است که از چوب ساخته می‌شود. دارای یک جسم استوانه‌ای با چندین رکاب و یک گردن است. دارای سه تا پنج دهانه (سوراخ) بر روی جسم است که به نقش صداپیشه می‌پردازند. سیم‌های پلاکت‌های معمولاً از راست به چپ کشیده می‌شوند.

بربط:

بربط نیز از چوب ساخته می‌شود و دارای یک جسم استوانه‌ای است. اما برخلاف عود، بربط دارای یک دهانه بزرگ است که در بالای ساز قرار دارد. این دهانه به عنوان صداپیشه عمل می‌کند. بربط نیز دارای چندین رکاب است که بر روی جسم آن قرار دارند. سیم‌های پلاکت به صورت افقی کشیده می‌شوند.

سازهای دهانه و رگالها

عود:

عود دارای چند دهانه در سطح جلویی ساز است که برای تنظیم و تغییر صداها به کار می‌روند. رگالها (پلاکت‌ها) بر روی سیم‌ها قرار دارند و با فشار و لمس نوازنده کنترل می‌شوند.

بربط:

بربط نیز دارای دهانه در بالای ساز است که برای ایجاد صداها و تنظیم نت‌ها به کار می‌رود. رگالها نیز بر روی سیم‌ها قرار دارند، اما در موقعیت افقی و معمولاً در زیر دهانه قرار می‌گیرند.

استفاده در سبک‌های موسیقی

عود:

عود به عنوان یک ساز اصیل در موسیقی خاورمیانه و شمال آفریقا شناخته می‌شود. از آن در اجراهای سنتی، موسیقی کلاسیک و موسیقی محلی استفاده می‌شود.

بربط:

بربط نیز بیشتر در موسیقی خاورمیانه و انواع موسیقی های سنتی استفاده می‌شود. این ساز در اجراهای مراسمی و مذهبی نیز جایگاه خود را دارد.

تاثیرات فرهنگی

عود:

عود به عنوان نماینده‌ای از فرهنگ و تاریخ موسیقی خاورمیانه و نواحی اطراف شناخته می‌شود و در این مناطق جایگاه ویژه‌ای دارد.

بربط:

بربط نیز به عنوان یک ساز سنتی و اصیل در فرهنگ‌ها و موسیقی خاورمیانه شناخته می‌شود و در مراسم‌ها و اجراهای مذهبی به کار می‌رود.

مواد ساخت و نگهداری

عود:

عود از موادی چون چوب درختان مختلف مانند چوب رز، چوب سرو، و چوب پسته استفاده می‌کند. معمولاً برای نگهداری و نحوهٔ نواختن عود، نوازنده از روغن‌های طبیعی برای نگهداری چوب و تنظیم صداها استفاده می‌کند.

بربط:

بربط نیز از چوب‌های متنوعی نظیر چوب رز و سرو برای ساخته می‌شود. نگهداری بربط نیز نیاز به مراقبت مرتب از چوب دارد. روش‌های نگهداری ممکن است شامل استفاده از روغن‌های خاص یا روش‌های سنتی برای حفظ رطوبت چوب باشد.

مقیاس صدا و گسترهٔ نت‌ها

عود:

عود معمولاً دارای مقیاس صدای پایین تا متوسط و گسترهٔ نت‌های محدود‌تری است. صدای عود گرم و احساسی است و معمولاً برای اجراهای سولو یا همراهی با گروه‌های کوچک مناسب است.

بربط:

بربط نیز با مقیاس صدای پایین تا متوسط و گسترهٔ نت‌های محدود مشخص می‌شود. صدای بربط به دلیل دهانه بزرگ و رگالهای افقی، غنی و ملایم است. این ساز نیز معمولاً در اجراهای گروهی یا ترکیب با سازهای دیگر به‌کار می‌رود.

استفاده در سبک‌های موسیقی

عود:

عود اصطلاحاً به عنوان یک ساز ملل در موسیقی خاورمیانه تشخیص داده می‌شود. از عود در اجراهای موسیقی کلاسیک، ترکی، عربی، و موسیقی سنتی خاورمیانه استفاده می‌شود.

بربط:

بربط نیز به‌طور گسترده در موسیقی سنتی و مراسمات دینی خاورمیانه به کار می‌رود. این ساز در ترکیب با سازهایی مانند دف و تار استفاده می‌شود و معمولاً در مراسمات مذهبی، عروسی‌ها، و جشن‌های محلی حضور دارد.

زمینهٔ محلی و جغرافیایی

عود:

عود به عنوان یک ساز محبوب در کشورهای خاورمیانه از جمله ایران، ترکیه، عربستان، و سوریه شناخته می‌شود. هر کشور دارای نسخه‌های خاص خود از عود است.

بربط:

بربط نیز در کشورهای مختلفی از جمله ایران، ترکیه، عربستان، و مصر به عنوان یک ساز سنتی و محبوب شناخته می‌شود. این ساز در این مناطق با تفاوت‌های جزئی در ساختار و نحوهٔ نواختن به‌کار می‌رود.

نتیجه‌گیری

عود و بربط هر کدام نماینده‌های ارزشمندی از موسیقی و فرهنگ خاورمیانه هستند. این دو ساز به دلیل تفاوت‌های ساختاری، صدا، و کاربردهای مختلف خود، در جلب توجه نوازندگان و علاقه‌مندان به موسیقی سنتی این مناطق قرار گرفته‌اند.